Ondhaggha bhasa madhura, Tingkatan Bahasa Madura | Pangajhârân 2 Tema: Tatakrama

Ondhaggha bhasa madhura | Tingkatan Bahasa Madura
Pangajhârân 2 Tema: Tatakrama

Indikator :

1. Menuturkan kembali isi teks yang menggunakan onḍhâgghâ Bhâsa manḍhâp/kasar (enjâ’ iyâ).
2. Menuturkan kembali isi teks yang menggunakan onḍhâgghâ Bhâsa tengnga’an (engghi enten).
3. Menuturkan kembali isi teks yang menggunakan onḍhâgghâ Bhâsa alos (ènghi bhunten).

1. Menuturkan kembali isi teks yang menggunakan onḍhâgghâ Bhâsa manḍhâp/kasar (enjâ’ iyâ),

Sè mamolan neng lalampa’an kapèng pètto’ panèka, sabellunna sampèyan ajhâr bhâb nyarèta’aghi polè èssèna bâca’an sè aghuna’aghi onḍhâgghâ bhâsa manḍhâp (enjâ’ iyâ) sè èkapèreng. Ngèrèng arengsareng maos du’a’ ḍhimèn. Ghuru makon sala sèttongnga morèd ka’angghuy nyeppowè du’a. Saterrossèpon, sabellunna sampèyan alampa’aghi pakon, kodhuna ngaghâli saè carana nyarèta’aghi polè èssèna bâca’an sè aghuna’aghi onḍhâgghâ bhâsa manḍhâp (enjâ’ iyâ) sè èkapèreng. Salaèn ḍâri ghâpanèka, tatèngka beccè’ kodhu sampèyan lampa’aghi ḍâlem kaoḍi’ân, è antarana:

Tello’ parkara sè kodhu èkalako, iyâ arèya kèr-mèkkèr kalabân ghu-ongghu lalakon sè èlakonana, ta’ru-kabhuru, tor ngalakonè ponapa sè kodhu èlakonè. Ca’èpon rèng seppo “lakona lakonè, kennengnganna kennengngè, katoju’anna katoju’i. Jhâ’ arebbhu’ân tèngka.”

Maos patètè bâca’an è bâbâ panèka!

Mènnya’ Bhumè

È jhâman lambâ’ mènnya’ gas cè’ parlona è ḍâlem pangorèbhân kita rè-sa’arè. È ma’-ḍimma’a, è dhisa, è pong-kampong, è kottha, bânnya’ orèng è bâkto malem aghuna’aghi mènnya’ gas ka’angghuy colok, dhâmar talpè’, kompor. Bâriyâ kèya tor-motor, seppur diesel, kapal, kapal ngabâng, brik-pabrik, listrik bisa ajhâlân kalabân kakowadhânna mènnya’ bhumè sè aropa mènnya’ sulin (bensin), aftur (mènnya’na kapal ngabâng), solar, sareng mènnya’ oli.

Sè mangghi mènnya’ bhumè ḍâ’-aḍâ’ èngghi panèka kolonèl Drake. È taon 1900-san kolonèl Drake sè ngebbur mènnya’ ḍâ’-aḍâ’, pas mangghi mènnya’ bhumè. È bâkto ghâpanèka ghi’ ta’ tapèkkèr nya’-mènnya’ laènna akadhi bènsin, mènnya’ oli otabâ pelumas, aspal, sareng han-bahan petrokimia laènna.

Ḍâ’-aḍâ’na, mènnya’ ghâpanèka aropa cellot sè kodhu èsa-pèsa ghâllu kantos dhâddhi mènnya’ bhumè. Mènnya’ bhumè sè ollèna ngebbur ghi’ ta’ èkennèng èghuna’aghi. Salastarèna èyola èpadhâddhi mènnya’ sulin (bensin), aftur (mènnya’na kapal ngabâng), solar, sareng mènnya’ oli, bhuru hasèlla mènnya’ bhumè ghellâ’ èbaḍḍhâi ki-tangki lajhu pas èkèrèmmaghi ḍâ’ kennengngan sè ngabhutowâghi. Nangèng, bisa jhughân hasèlla mènnya’ bhumè ghellâ’ èpaghili lèbât pa-pipa sè lanjhâng ḍâ’ depo kennengnganna panyèmpennanna hasèlla penyulingan mènnya’ bhumè.

Èpetthek ḍâri buku bhâsa Madhurâ angghidhân Sukardi Asmara

2. Menuturkan kembali isi teks yang menggunakan onḍhâgghâ Bhâsa tengnga’an (engghi enten).

sabellunna sampèyan alampa’aghi pakon, kodhuna ngaghâli saè carana nyarèta’aghi polè èssèna bâca’an sè aghuna’aghi onḍhâgghâ bhâsa tengnga’an otabâ engghi enten sè èkapèreng. Salaèn ḍâri ghâpanèka, tatèngka beccè’ kodhu sampèyan lampa’aghi ḍâlem kaoḍi’ân, è antarana:

È ka’ḍimma’a bisaos sampèyan kodhu ngormat ḍa’ bhuppa’- bhâbhu’, ghuru, rato. Bhuppa’-bhâbhu’ ghâpanèka mènangka sè arabât sampèyan sadhâjâ, ghuru sè aparèng èlmo (kapènterran), rato (pamarènta) sè aparèng ḍhâng-onḍhâng otabâ paratoranna naghârâ.

Maos patètè bâca’an è bâbâ panèka!

Mèyara Sapè Kerrabhân

Mèyara sapè kerrabhân nèko tojjhuwânna acem-macem, bâḍâ sè ngobu amarghâ pangalèburrâ, bân bâḍâ kèya sè ngobu amarghâ èkadhâghânga. Mèyara sapè ghanèko molaè ghi’ gir-jâgir, bâḍâ sè ngobu sè empon bisa èkerrap, artèna ngobu sapè kerrap sè ta’ osa èyajhâri polè, ghun karè aladhinè pakanna, ènomma, bân jhâmona; dhâng-sakadhâng sè anḍi’ sapè asorowan orèng ka’angghuy alatè paberka’na. Mongghu ḍâ’ orèng sè mèyara sapè kerrabhân, molaè ghi’ kènè’ tanto bhâi rèngsa, sabâb bânnya’ sè kodhu èkalako, ompamana ajâgâ pakanna, ènomma bân jhâmona, panḍina, bân pèleddhâ kodhu èjagâ. Sakabbhina ganèko abhutowaghi bârâghât sè ta’ sakonè’, ètèmbhâng ngobu sapè jâgâl otabâ sapè panangghâlâ’ân.

Èpetthèk ḍâri buku LKS angghidhân Drs. H. Muakmam

3. Menuturkan kembali isi teks yang menggunakan onḍhâgghâ Bhâsa alos (ènghi bhunten).

Sabellunna sampèyan alampa’aghi pakon, kodhuna ngaghâli saè carana nyarèta’aghi polè èssèna bâca’an sè aghuna’aghi onḍhâgghâ bhâsa alos otabâ èngghi bhunten sè èkapèreng. Salaèn ḍâri ghâpanèka, tatèngka beccè’ kodhu sampèyan lampa’aghi ḍâlem kaoḍi’ân, è antarana: o Sènga’ Kacong bân Cebbhing, maskè apangrasa pènter, jhâ’ sampè’ ghenḍhâk, ngèthèssaghi orèng laen , tako’ ma’ ta’ kabâbâ.

Sènga’ Kacong bân Cebbhing, bila ba’na atambhâ lajhu èparèngè bârâs, bâ’na kodhu mabâli copa. Maksoddhâ mabâli copa èngghi panèka ngatorè sakalangkong ḍâ’ ka sè nambhâi mènangka males dhâdhâ.

Maos patètè bâca’an è bâbâ panèka!

Bhâthèk Madhurâ 

Sala sèttong pangasèlanna orèng Madhurâ sè kalonta mala kantos ḍâ’ lowar naghârâ, akadhi ḍâ’ Prancis, Bâlândhâ, Amerika, sareng Australia èngghi panèka bhâthèk. Bhâthèk panèka dhâddhi pangasèlanna orèng Madhurâ ḍâri ponca tèmor polo Madhurâ kantos ponca bârâ’, Songennep kantos Bhângkalan.

È Mekkasân, sè ngasèllaghi bhâthèk èngghi panèka neng dhisa Klampar kampong Bhânyomas, dhisa Toket, sareng Kelurahan Kowel. È Songennep neng Pakanḍhângan, è Bhângkalan neng Tanjhung Bhumè. Sè abhâthèk kabânnya’an bâbinè’an.

Bhâthèk Madhurâ bânnè bhâthèk eccabhân, nangèng bhâthèk tolès. Kaènna acem-macem akadhi prima, polissima, primissima sareng sottra. Bhângonna ghâmbhâr acem-macem jhughân akadhi ghuri’, kabung, mata kètèran, serrat kaju, sekkar jhâghâd, ondem, tasè’, jhughân bâḍâ sè aghâmbhâr laèn, akor sareng pessenan akadhi ghâmbhâr kerrabhân sapè sareng laènnèpon.

Èpetthèk ḍâri buku LKS angghidhânnèpon Drs. H. Muakmam

Ondhaggha Bhasa Madhura | Tingkatan Bahasa Madura

Ondhaggha Bhasa Madhura | Tingkatan Bahasa Madura

Pangajhârân 1 Tema: Tatakrama

Oladhi video e baba paneka | Lihat video di bawah ini

Mènangka sè kabidhân, sabellunna sampèyan ajhâr bhâb neng lalampa’an kapèng sèttong panèka, ngèrèng areng-sareng maos du’a’ ḍhimèn kalabân èseppowè sareng ghuru. Tatèngka beccè’ kodhu èstowaghi, è antarana:

• o Sabellunna bân samarèna ngakan jhâ’ loppa tanangnga abâcco.
• o Bâ’na kodhu ngoḍungè ḍhâ’ârân otabâ jhân-jhâjhân sè bâḍâ è aḍâ’na bâ’na, sopajâ ta’ ètèngghâ’i lala’ sè ngèbâ panyakèt.

Kalabân bâḍâna onḍhâgghâ bhâsa ampon moḍḍhâ jhâ’ bhâsa Madhurâ panèka salaènna pakakas ka’angghuy aḍhâ-kanḍhâ sareng orèng laèn jhughân aghânḍhu’ tatakrama angsal èghuna’aghi kalabân lerres. È bhân-sabhân onḍhâghân ghâpanèka bâḍâ sè sokkla bân bâḍâ sè camporan.

Macemma onḍhâgghâ bhâsa:

1. Bhâsa manḍhâp/kasar (enjâ’ iyâ)

2. Bhâsa tengnga’an (engghi enten)

3. Bhâsa alos (ènghi bhunten)

1. Onḍhâgghâ bhâsa enjâ’ iyâ:

Onḍhâgghâ bhâsa enjâ’ iyâ sè sokkla otabâ sè camporan èghuna’aghi aḍhâ-kanḍhâ sareng:

• 1. Sakanca’an
• 2. Satarètanan
• 3. Orèng seppo tamaso’ majhâḍi’, emba, aghung otabâ juju’ ḍâ’ na’ potona otabâ ḍâ’ orèng sè langkong anom.
• 4. Mattowa ḍâ’ mantona
• 5. Ghuru ḍâ’ morèddhâ
• 6. Kèyaè ḍâ’ santrèna
• 7. Lora ḍâ’ dhunorra otabâ kabulâna

È jhâman sè tapongkor, kanjeng rato ḍâ’ kabulâna, papatè ḍâ’ panjuriddhâ, bâdhâna ḍâ’ bâbâ’anna kantos kalèbun ḍâ’ maghârsarèna aghuna’aghi onḍhâgghâ bhâsa enjâ’ iyâ. Namong samangkèn ampon ta’ akadhi ghâpanèka. Sè lombra, sanarè ka sè langkong anom bâḍâ jhughân sè aghuna’aghi bhâsa èngghi bhunten. Bupati ḍâ’ pongghâbâna, kalèbun ḍâ’ maghârsarèna pagghun abhâsa.

Bhâsa enjâ’ iyâ èsebbhut jhughân bhâsa mapas otabâ ta’ abhâsa.

Conto

Bhâsa enjâ’ iyâ sokkla

: Bâ’na ta’ anḍi’ korsè?

: Sèngko’ èntara ka pasar

Bhâsa enjâ’ iyâ camporan

: Sèngko’ ghi’ neḍḍhâ’â ghâllu

: Bâ’na bârâmpa pottrana?

2. Onḍhâgghâ bhâsa engghi enten

Onḍhâgghâ bhâsa engghi enten sè sokkla otabâ camporan kapprana èghuna’aghi orèng manabi aḍhâ-kanḍhâ sareng:

• 1. Sakanca’an
• 2. Satarètanan/ sabhâlâ’ân
• 3. Lakè ḍâ’ binèna
• 4. Mattowa ḍâ’ mantona

Contona Bhâsa engghi enten sè sokkla

Mattowa : “ Pokol sanapè dhika sè mangkaddhâ ngajhâr?”

Manto : “ Pokol satengnga bâllu’ panèka!”

È ḍâlem conto è attas panèka mattowa adhâbu ḍâ’ mantona aghuna’aghi bhâsa tengnga’an, nangèng mantona ajâwâb aghuna’aghi bhâsa èngghi bhunten.

Bâḍâ jhughân bhâsa engghi enten camporan. Sè èmaksot camporan èngghi panèka bhâsa engghi enten ècampor sareng èngghi bhunten.

Èbhu mattowa : “ Dhika bilâ sè mèyosa?”

Manto : “ Insya Alla saḍumalem kainto, Bhu!”

3. Onḍhâgghâ bhâsa alos (èngghi bhunten)

Onḍhâgghâ bhâsa èngghi bhunten kappra èghuna’aghi orèng manabi abu-ḍhâbu sareng:

• 1. Sakanca’an sè paḍâ seppona.
• 2. Satarètanan/sabhâlâ’ân ḍâri sè ngoḍâ’ân ḍâ’ ka sè seppowan, ompamana alè’ ka emmagghâ otabâ ka embhugghâ.
• 3. Ana’ ḍâ’ orèng seppona, majhâḍi’na, aghungnga, juju’na, sareng salaènna sè langkong seppo.
• 4. Bâḍâ jhughân raji ḍâ’ rakana.
• 5. Morèd ḍâ’ ghuruna.
•  6. Santrè ḍâ’ kèyaèna/nyaèna, jhughân santrè ḍâ’ lorana (pottrana kèyaè).

Onḍhâgghâ bhâsa èngghi bhunten jhughân kappra èghuna’aghi orèng manabi apidato neng kompolla orèng bânnya’ sanarè bâḍâ sè ngoḍâ’ân sareng sè apidato. Maksoddhâ, orèng sè apidato ghâpanèka ngormadhi ḍâ’ sadhâjâ sè mèrengngaghi pidatona.

Conto:

Santrè : “ Bhâdhân kaulâ nyo’ona èdhi palèmana arè mangkèn.”

Kèyaè : “ Bâddhinna bâ’na molèya, yâ? Iyâ, bi’ tè-ngatè è jhâlân.”

Santrè : “ Mator èngghi panèka. Nyo’ona pangèsto. Ta’ langkong nyo’ona pa’amèdhân.”

sumber : malate satman