Bâgiyân ekstrinsik carèta panḍâ’ / Bagian Ekstrinsik Cerpen Bahasa Madura

Bâgiyân Ekstrinsik Carèta Panḍâ’ / Bagian Ekstrinsik Cerpen Bahasa Madura

Bâgiyân ekstrinsik carèta panḍâ’ èngghi panèka unsur sè bâḍâ neng lowar carèta panḍâ’ kasebbhut. Unsur ekstrinsik ḍâri carèta panḍâ’ kasebbhut bâḍâ kaèdhânna sareng kabâḍâ’ân è sakobhengnga sè ngangghit è bâkto carèta panḍâ’ kasebbhut èyangghit.

Sè èmaksod kabâḍâ’an èngghi panèka kabiyasa’anna maghârsarè, kabhuḍhâjâ’an sè bâḍâ è ḍâlem dhisa otabâ kottha kennengnganna tokoh utama oḍi’ tor akarjâ Jhughân tamaso’ unsur ekstrinsik ḍâri carèta panḍâ’ èngghi panèka aropa’aghi pangalamanna sè ngangghit.

Pangalaman panèka aropa: 

• Biografi èngghi panèka aèssè riwayat kaoḍi’ânna sè ngangghit.
• Kabâḍâ’an psikologis, èngghi panèka kabâḍâ’anna psikologis sè ngangghit sareng sè maos carèta.

Tamaso’ jhugân ḍâ’ unsur ekstrinsik èngghi panèka pangangghebbhâ maghârsarè ḍâ’ pokpara sè èkacarèta. Mèla ka’ḍinto, panganggheb ghellâ’ bisa aghâmbârraghi soka’ bhuntenna maghârsarè ḍâ’ pokpara sè èkacarèta.

Opamaèpon pokpara akadhiyâ conto ka’ḍinto. Bâḍâ na’-kana’ sè anḍi’ pangaterro mellèya na’-enna’an sè bâghus tor larang, nangèng pèssèna ta’ cokop. Pas kana’ ghella’ ngangghuy pèssèna SPP ka’angghuy mellè na’-enna’an. Nangèng, è bâkto masok ka toko na’- enna’an pas bâḍâ na’-kana’ ngemmès mènta pèssè. Oca’na, “Tang embu’ sakè’, tapè sèngko’ ta’ anḍi’ pèssè ka’angghuy mellè obhât.” Sowarana nga’-ra’nga’ acora’ nangèsa. Ḍârina ta’ mangghâ, pèssèna pas èbâghi. Marè narèma pèssè, kana’ jârèya pas berka’ lajhu maso’ ka apotek ka’angguy mellè obhât.

Manabi ghuru pas nyoro morèddha ka’angghuy atanya ḍâ para orèng seppo, “Ponapa pamangghi panjhennengngan manabi nèngalè na’- kana’ sè bâbâtegghâ akantha sè ècarèta’aghi ghellâ’?” Pakonna ghuru ghellâ’ ampon tamaso’ ḍâ’ pakon ka’angghuy nganalisis unsur ekstrinsik cerpen. Jhughân, manabi ghuru pas apakonan ḍâ’ morèddhâ sopajâ nyo’on onèng ḍâ’ ghuru agâma, “Ponapa hokomma atatolong ḍâ’ orèng sè sanget bhuto ḍâ’ partolongan?”

Baca Artikel Lainnya :
Puisi Bahasa Madura
Ghancaran Bahasa Madura
Carpan Bahasa Madura

Bâgiyân Intrinsik Cerpen Madhura / Bagian Instrinsik Cerpen Madura

Bâgiyân Intrinsik Cerpen Madhura / Bagian Instrinsik Cerpen Madura

1. Tema 

Tema èngghi panèka bhâi’ dâlemma carēta. Ḍâri tema panèka sèttong carèta èyangghit. Adhâsar dâri sèttong tema pas èpèlè tokoh, èngghi panèka tokoh sè arojhung tema sopajâ nèyaddhâ èkaollè, sareng tokoh sè lang-ngalangè sopajâ maksoddhâ burung aliyas ta’ dhâddhi.

Manabi angghidhân panèka akor sareng aghâma tantona temana religius, akadhiya, pegawai sè terro odi’a jhujhur nangèng èlangngalangè. Manabi angghidhân panèka akor sareng carètana bârghâ tantona temana sosial, opamaèpon carètana tokoh sè dhellap ta’ ghellem akor sareng tatangghâna.

2. Alur (Plot) 

Alur èngghi panèka ongrodhânna kadhâddhiyân è ḍâlem carèta, otabâ toro’-ghilirrâ kadhaddhiyân. Mètorot toro’-ghilirrâ kadhaddhiyân,.

Alur èbâgi dhâddhi tello’ èngghi panèka:

1. Alur progresif èngghi panèka kadhâddhiyân sè aongrot otabâ carèta sè toro’ ghilir. 
2. Alur regresif èngghi panèka kadhâddhiyân sè ongrodhânnâ ajhâlân ḍâri ponkasanna carèta pas bhuru ècarèta’aghi mamolanna. 
3. Alur camporan èngghi panèka kadhâddhiyân sè acampor ongrodhânnâ carèta ḍâri pongkasanna ka mamolanna namong è tengnga’anna carèta nyebbhuttaghi sèttong kadhâddhiyân sè ampon kalampan.

Mètorot struktur, otabâ sosonanna kadaddhiyan, Alur aghânḍhu’ pansaponapan bâgiyân èngghi panèka: 

1. Mamolan èngghi panèka bâgiyân carèta sè aropa ghâmbârân, bâkto, kennengngan otabâ kadhâddhiyân sè aropa ghâmbârân bhâb tokoh sè ngadhebbhi pokpara, è ka’dimma kadhâddhiyan otabâ pokpara sè masossa pèkkèranna tokoh ka’ḍinto, tor bilâèpon kadhâdhiyân ka’dinto molaè. 
2. Pokpara molaè abalindhet kaodi’ânna tokoh. Sajân abit pokparana sajân sara, sajân mapotek atèna tokoh. Sè apadhu sareng mosona sajân dhaddhi. Sajân abid mosona atarèka sopajâ tojjhuwanna tokoh ta’ èkaollè. 
3. Komplikasi, Pokpara sè èyadhebbhi tokoh sajan malarat sè èkennènga antos bilâ sè marèya. La-mala pokparana atambâ nyossaè sampè’ tokoh aromasa ta’ hasèl. Dhâng-kadhâng, dârina ta’ kowat nyandhâng sossa, tokoh buruwa, majâu dâri kennengnganna.
4. Klimaks. èngghi panèka pokpara è ḍâlem carèta ampon apo’- tompo’. Tokoh sareng mosona ampon asanat sè aghâbâyâ kapotosan ma’lè pokparana sè kaduwa dhuli lastarè. 
5. Antiklimaks èngghi panèka pokpara sè èyadhebbhi ampon nandhâ’âghi mangghiyâ jhâlân kalowar. 
6. Resolusi èngghi panèka pokpara ampon lastarè, sala sèttongnga tokoh mastè asor. Resolusi panèka, sè jhughân èsebbhut ending, bâdâ duwâ’ macem. Manabi tokoh sè arojhung tema kèngbingkèngnga mennang tor ngaollè ponapa sè èkaterro, èsambhât happy ending. Manabi tokoh sè arojhung tema panèka sossa kèngbingkèngnga sabâb tojjhuwânna ta’ èkaollè amarghâ èpa’asor mosona èsambhât sad ending

3. Setting otabâ latar 

Setting èngghi panèka nodhuwâghi kennengngan, bâkto, sareng kabâḍâ’ân batènna tokoh è ḍâlem sèttong carèta.

Macemma latar : 

1. Latar bâkto Bâktona sèttong kadhâddhiyân sè èyadhebbhi tokoh ḍâlem sèttong carèta, akadhi ghu-lagghu, siang, Lem-malem, jhugân malem. Dhâng-kadhâng è dâlem carèta èsebbhut jhugân bâkto akadhi sè’-rèsè’, ngombâr arè, para’ compet arè, ondem tor bannya’ dhâp-keddhâp, tor samacemma. 
2. Latar kennengngan Kennengnganna sèttong kadhâddhiyân è ḍâlem carèta, akadhi è compo’, è sakola’an, hotel, songay. Latar kennengngan ka’ḍinto nyocokkaghi dâ' kadhâddhiyân sè èyalamè tokoh carèta. Manabi kalerressan tokoh meyos dâri dhisa ka kotta pola anèyat nyarèya kalakowan, tantona latar kennengngannèpon è dhisa è sèttong roma ko’-rongko’, sareng è kotta, èngghi panèka è sèttong kantor. 
3. Latar kabâḍâ’ân bhâtènna tokoh è dalem ongrodhânna carèta Kabâḍâ’ân bhâtènna tokoh è sèttong kadhâddhiyân è ḍâlem carèta, akadhi senneng, ghumbhirâ, sareng seddhi. Manabi kalerressan tokoh mangghi’i urusân sè ghâmpang, otaba tapangghi sareng orèng soka’ atatolong, gapanèka andi’ artè jha’ kabâdâ’ân batènna tokoh ghella’ senneng. Nangèng è nalèkana nyarè kalakowan, opamaèpon pas èpalet-bhulet sampè’ tokoh cè’ sossana, ghâpanèka nodhuwaghi latar kabâḍâ’an sè korang nyennengngaghi mongghu ḍâ’ tokoh carèta. 

Ḍhâng-kaḍhâng, latar kabâḍâ’ân panèka ta’ moḍḍhâ, otabâ èpasamar sareng sè nyerrat cerpen. Opamaèpon carèta’èpon nyarèta’aghi tokoh sè ngalamè nèmor kara, kakorangan aèng, butombuwan bânnya’ sè matè, kèban kakorangan pakan pas sadhâjâna kèban koros parana, ḍi-buḍina pas matè. Kabâḍâ’ân sè kadhi ghâpanèka kaèkot ḍâ’ latar sè masossa tokoh carèta.

4. Tokoh 

Tokoh èngghi panèka sè alakonè carèta sareng kèngèng pokpara. bhân-sabhân tokoh biyasana aghâḍhuwi engghun (peran, bhs. ind.) jhugân bâbâtek sè è ḍâlem bâsa indonesia èsebbhut karakter.

Mètorot engghunna, tokoh kennèng èpantha dhâddhi 2 macem: 

1. Tokoh utama, èngghi panèka tokoh sè ètètèpè tema. tokoh utama panèka bada sè abhuwang ambhâ’patè sopaja pangaterrona èkaollè. nangèng bâḍâ jhughân tokoh utama sè lakona langngalangè tojjhuwanna tokoh beccè’.
2. Tokoh bâbâ’an. sè tamaso’ ḍâ’ tokoh panèka èngghi panèka tokoh sè ta’ anḍi’ kaparlowan ka hasèl-bhuntenna tojjhuwânna tokoh utama. biyasana sè tamaso’ ḍâ’ tokoh bâbâ’ân ka’ḍinto kancana tokoh utama, ro-soro, orèng sè nyaksènè kadhâddhiyân.

5. Bâtek Sèpaddhâ tokoh-tokoh carèta. 

Sèpat panèka aropa’aghi pèkkèran, sareng partèngkan tokoh sè semma’ kaèdhanna sareng tema. Ètèngalè ḍâri hubungannèpon tokoh sareng tema,.

Tokoh panèka èpantha dhâddhi tello’ macem, èngghi panèka: 

1. Tokoh Protagonis èngghi panèka tokoh otama è ḍâlem sèttong carèta sè lalakonna abhillâi tojjhuwânna sopajâ èkaollè. mon bâdâ orèng sè lang-ngalangè, dhibi’na ambhâ’ patè abhuwâng sopajâ orèng sè lang-ngalangè ka’ḍinto nyèngla. 
2. Tokoh Antagonis èngghi panèka lalabânna tokoh otama. Tokoh ka’ḍinto ta’cokbâ atarèka sopaja tojjhuwânna tokoh bhâgus ta’ hasèl.
3. Tokoh Tritagonis èngghi panèka tokoh sè nengngaè tokoh otama sareng tokoh lalabânna sè salang tarajhâng ka’angghuy makala sala sèttongnga.

6. Sudut Pandang (Point of View) 

Sudut pandang èngghi panèka posisi sè ngangghit è ḍâlem carèta.

Sudut pandang panèka bâḍâ tello’ macem èngghi panèka: 

1. Sudut pandangnga tokoh (sè kapèng sèttong). Biyasana ètanḍhâi sareng oca’ “sèngko’ “ 
2. Sudut pandangnga èlowarranna tokoh (sè kapèng tello’) ètanḍhâi sareng nyebbhut asmana tokoh. 
3. Sudut pandang ngaonèngngè sadhâjâna. Sudut pandang panèka aropa’aghi ngaonèngngè èssèna atèna tokoh, ponapa sè èlampa’aghi tokoh sareng samacemma. g. Amanat Amanat èngghi panèka bâburughân beccè’ sè terro èpaḍâpa’a sareng sè ngangghit lèbât angghidhânna ḍâ’ para maos otabâ sè mèrengngaghi.

Baca Artikel Selanjutnya :

Pengertian Cerpen Bahasa Madura

Unsur Ekstrinsik Cerpen Madura

Pengertian Cerpen Madura dan Ciri-cirinya

Pengertian Cerpen Madura dan Ciri-cirinya

1. Pengertian Carpan/Cerpen Madura

Carèta panḍâ’ èngghi panèka karangan panḍâ’ sè abhângon prosa. Ḍâlem carèta panḍâ’ ècarèta’aghi sabâgiyân kaoḍi’ânna tokoh, sè bânnya’ kalabân pokpara, kadhâddhiyân sè senneng sareng sossa, sareng aghânḍhu’ pessen sè ta’ ghâmpang èkaloppaè (Kosasih dkk, 2004:431).

Notosusanto (ḍâlem Tarigan, 1993:176) adhâbu carèta panḍâ’ èngghi panèka carèta sè bânnya’na ra-kèra 5000 oca’ otabâ ra-kèra 17 lambâr dhâlubâng kwarto. Biyâsana carèta panḍâ’ lastarè è maos ḍâlem bâkto 10-20 menit, manabi carèta panḍâ’ abâk lanjhâng bisa sampe’ 1,5 atau 2 ejjhâm.

Ḍâri pamangghi è attas Pokeddhânnèpon carèta pandâ’ saèna aghându’ :

1. Ponapa sè èkacarèta, serrèna pandâ’ tantona ta’ sadâjâna bâb kaodi’ân sè ècarèta’aghi. Namong bhâb kaodi’ân cè’ parjughâna sè èpèlè ka’angghuy ècarèta’aghi, opamaèpon nalèkana sèttong orèng ngaollè pokpara otabâ kaossa’an.
2. Tema otabâ sarè-pathèna carèta aghândhu’ bulângan sopajâ sè maos sajân samporna ajhâlânnaghi tèngka kaodi’an.

2. Ḍhâ-Tanḍhâ Carèta Panḍâ’ Madhura / Ciri-ciri Cerpen Madura

1. Oca’na korang ḍâri 10.000 (sapolo èbu) oca’
2. Tolèsân sè rèngkes lebbi panḍâ’ ḍâri novel
3. Panokohan ḍâlem carèta panḍâ’ sederhana
4. Èssè ḍâri carèta asalla ḍâri kaoḍi’ân rè-sa’arè
5. Asèpat fiktif
6. Aghânḍhu’ sèttong alur otabâ plot
7. Aghuna’aghi ca’-oca’ sè ghâmpang èpahami sareng para maos
8. Bâburughân beccè’ sè bâḍâ è carèta panḍâ’ jhekjhek kantos èkennèng rassa’aghi sareng sè maos.

Baca Artikel Selanjutnya :

Unsur Instrinsik Cerpen Madura

Unsur Ekstrinsik Cerpen Madura